จังหวัดขอนแก่น

ชื่อจังหวัด : ขอนแก่น

ชื่อเดิมของจังหวัด : บ้านขามแก่น

อักษรไทย : ขอนแก่น

อักษรโรมัน : Khon Kaen

อักษรย่อ : KKN

ประวัติความเป็นมาของจังหวัดขอนแก่น

ขอนแก่นเป็นพื้นที่ที่มีประวัติศาสตร์มาอย่างยาวนาน ตามการค้นพบทางประวัติศาสตร์พบว่าขอนแก่นเคยเป็นเมืองที่เคยอยู่ภายใต้การปกครองของขอม ล้านช้างเวียงจันทร์ จำปาศักดิ์ ซึ่งได้มีหลักฐานทางด้านโบราณคดีหลายอย่างที่บ่งชี้ว่ามีการอพยพของคนลาวเข้ามายังที่ราบสูงในสมัยกรุงธนบุรี และในสมัยพระเจ้าตากสินมหาราชได้ทรงยกทัพขึ้นไปตีกรุงพนมเปญและยึดเมืองต่าง ๆ ซึ่งรวมถึงเมืองล้านช้างด้วย ทำให้ชาวลาวมีการอพยพมาตั้งถิ่นฐานเป็นชุมชนขนาดที่เมืองท่งหรือจังหวัดร้อยเอ็ดในปัจจุบัน ทว่าท้าวเพียเมืองแพนได้มีการนำคนกลุ่มหนึ่งอพยพไปตามลำน้ำชีขึ้นไป จนมาถึงบ้านบึงบอนจึงได้ทำการตั้งเป็นชุมชนและได้ทำการขออนุญาตจากพระยานครราชสีมา ขอยกเป็นเมืองขอนแก่น ซึ่งตรงกับสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก พระองค์จึงได้มีพระบรมราชโองการยกฐานะ บ้านบึงบอนเป็นเมืองขอนแก่น

ต่อมาในปี พ.ศ. 2369 เมืองขอนแก่นได้เมืองภูเวียงเป็นเมืองขึ้น ปี พ.ศ.2381 เมืองขอนแก่นได้ถูกย้ายมายังอยู่ที่ทางทิศตะวันตกของริมบึงบอน พ.ศ. 2398 เมืองขอนแก่นได้ถูกย้ายมายังอยู่ที่ทางทิศตะวันออกของริมบึงบอน และในปี พ.ศ. 2410 เมืองขอนแก่นได้ย้ายเมืองไปอยู่ที่บ้านดอนบม บริเวณฝั่งตะวันออก เพื่อให้มีการคมนาคมสะดวก

ต่อมาในปี พ.ศ. 2434 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่5 ได้โปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เมืองขอนแก่นไปขึ้นกับเมืองลาวพวน และให้ย้ายเมืองขอนแก่นจากบ้านดอนบมไปตั้งที่บ้านทุ่ม ทว่าในปี พ.ศ. 2442 ที่บ้านทุ่มเกิดความแห้งแล้งอย่างหนัก จึงให้ทำการย้ายเมืองตั้งที่บ้านเมืองเก่า บริเวณบึงบอนด้านตอนเหนือ โดยพื้นที่ที่ทำการย้ายไปถือเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดขอนแก่นทั้งหมดจนถึงปัจจุบัน

ตราประจำจังหวัดขอนแก่น

ตราของจังหวัดประกอบด้วยรูปพระธาตุตั้งอยู่บนตอต้นมะขาม ที่มีต้อนไม้สองต้นอยู่ด้านข้างทั้งสองข้าง พื้นดินปกคลุมด้วยต้นหญ้าสีเขียวทั้งพื้น ด้านหลังเป็นท้องฟ้าสีคราม

ความเป็นมาของตรา

เจดีย์ที่อยู่บนตราของจังหวัดขอนแก่นเป็นเจดีย์ที่ได้เก่าแก่ โดยเล่าสืบกันมาว่า เป็นเจดีย์ที่สร้างครอบต้นมะขามศักดิ์สิทธิ์ ที่เมื่อทำการตัดโค่นไปแล้วเป็นเวลานาน แต่ตอมะขามนี้ยังสามารถมีกิ่งก้านงอกขึ้นมาใหม่ได้ และหากใครไปลบหลู่หรือทำในสิ่งไม่ดีกับต้นมะขามนี้จะเกิดอาเพศหรือเสียชีวิต ทำให้ชาวขอนแก่นให้ความเคารพจนสร้างเจดีย์ครอบต้นมะขามนี้ไว้ เรียกว่า “เจีดย์ขามแก่น” จนกลายมาเป็น “ขอนแก่น” ในปัจจุบันนี้

ธงประจำจังหวัดขอนแก่น

เป็นธงสีเลือดหมูเรียบทั้งพื้น มีตราประจำจังหวัดเป็นรูปวงกลมอยู่ตรงกลางพื้นธง

ดอกไม้ ต้นไม้ และสัตว์น้ำประจำจังหวัดขอนแก่น

ต้นไม้ : ต้นกัลปพฤกษ์ ชื่อสามัญ Pink Cassia  ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia bakeriana Craib อยู่ในวงศ์LEGUMINOSAE เป็นไม้ยืนต้น เปลือกมีสีดำแดง มีลักษณะแตกเป็นร่อง ดอกมีชมพู ออกดอกเป็นช่อ ใบมีลักษณะเป็นใบประกอบ เรียงยาวบนก้านเดียวกัน

ดอกไม้ : ราชพฤกษ์ หรือดอกคูน ชื่อสามัญ Golden shower ชื่อวิทยาศาสตร์ Cassia fistulav อยู่ในวงศ์ Fabaceae ดอกสีเหลืองขึ้นเป็นช่อยาวประมาณ 20-40 เซนติเมตร มี 5 กลีบ ออกดอกเป็นช่อขนาดใหญ่ที่บริเวณปลายกิ่ง

สัตว์น้ำ : ปลาพรมหรือปลาตาแดง ชื่อวิทยาศาสตร์ Osteochilus  melanopleurus (Bleeker) อยู่ในวงศ์ปลาตะเพียน Cyprinidae มีลำตัวมีลักษณะกว้างและแบนข้าง ด้านหลังโค้ง หางสั้น ลำตัวมีสีเทาปนเงิน ด้านบนของครีบมีลายสีดำอ่อนขวางลำตัว มีเกล็ดบนเส้นข้างตัวจำนวนมาก ปากมีลักษณะเป็นหยัก นัยน์ตาเป็นสีแดง

คำขวัญประจำจังหวัดขอนแก่น

พระธาตุขามแก่น เสียงแคนดอกคูน ศูนย์รวมผ้าไหม ร่วมใจผูกเสี่ยว เที่ยวขอนแก่นนครใหญ่ ไดโนเสาร์สิรินธรเน่ สุดเท่เหรียญทองแรกมวยโอลิมปิก

สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญของขอนแก่น

ขอนแก่นถือว่าเป็นเมืองที่มีความสำคัญและโดดเด่นมากของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งที่นี่มีสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าสนใจอยู่หลายแห่งดังนี้

1.อุทยานแห่งชาติภูเวียง

ตั้งอยู่ที่อำเภอภูเวียง อำเภอสีชมพู อำเภอชุมแพ และกิ่งอำเภอหนองนาคำ จังหวัดขอนแก่น ที่มีการจัดแสดงหลุมที่ขุดพบกระดูกไดโนเสาร์จำนวนมาก ที่การขุดค้นพบที่นี่ มี“พระพุทธรูปปางไสยาสน์” ประติมากรรมนูนสูงสลักบนหน้าผาของยอดเขาภูเวียง นอกจากนี้ภายในอุทยานยังมีน้ำตกที่สามารถลงไปเล่นน้ำได้ด้วย เช่น น้ำตกทับพญาเสือ น้ำตกตาดฟ้า น้ำตกตาดกลาง เป็นต้น ดังนั้นหากมาที่นี่จะได้ชมทั้งประวัติศาสตร์และธรรมชาติที่สวยงาม

2.พระธาตุขามแก่น

พระธาตุที่เคารพของชาวขอนแก่น ว่าเป็นพระธาตุที่มีสร้างครอบต้นมะขามและบรรจุพระอังคารธาตุกับพระพุทธรูปบรรจุไว้ในองค์พระธาตุ ซึ่งถือเป็นพระธาตุที่มีความเก่าแก่และเป็นเอกลักษณ์ของชาวเมืองขอนแก่น โดยในทุก ๆ ปีช่วงวันขึ้น15 ค่ำ เดือน 6 ชาวเมืองขอนแก่นจะมีการงานเฉลิมฉลองและทำการนมัสการพระธาตุขึ้น

3.เขื่อนอุบลรัตน์

หรือ“เขื่อนพองหนีบ”  เขื่อนกั้นลำน้ำพองตัว โดยตัวเขื่อนเป็นหินถมแกนดินเหนียวทอดยาว 885 เมตร กับความสูง 32 เมตร ที่นี่เป็นแหล่งชลประทาน สถานเพาะพันธุ์สัตว์น้ำ แหล่งผลิตไฟฟ้าและสถานที่ท่องเที่ยว โดยที่บริเวณสันเขื่อนได้มีการแบ่งสรรพื้นที่สำหรับไว้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวอย่างสวยงาม ประกอบด้วยสนามกอล์ฟ บ้านพัก ร้านอาหาร จุดชมวิว ซึ่งเปิดให้นักท่องเที่ยวสามารถขี่จักรยาน วิ่งหรือเดินชมความงดงามบริเวณสันเขื่อนทุกวัน

ที่กล่าวมานี้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่ห้ามพลาดของเมืองขอนแก่น นอกจากสถานที่ดังกล่าวยังมี เมืองโบราณโนนเมือง วัดอุดมคงคาคีรีเขต  หมู่บ้านอนุรักษ์ควายไทย อุทยานกล้วยไม้ป่าช้างกระ อุทยานแห่งชาติภูเก้า-ภูพานคำ ที่เมื่อมาเยือนขอนแก่นแล้วมีเวลาเหลือ ก็ไม่ควรพลาดที่จะเข้าไปเที่ยวชมด้วย

วัฒนธรรมและประเพณี

1.ประเพณีบุญกุ้มข้าวใหญ่

คือ ประเพณีบูชาแม่พระโพสพในช่วงก่อนดำนาหรือในช่วงตกกล้า  โดยการบายศรีข้าวที่นำมากองไว้กลางลานนวดหรือกองข้าวเปลือกขนาดใหญ่ที่เกิดจากการนวดข้าวที่ชาบ้านเรียกว่า “กุ้มข้าวใหญ่” ซึ่งพิธีกรรมจะมีการทำพิธีทางพราหมณ์ตามที่ได้สืบทอดกันมาจากบรรพชนที่เรียกว่า“พิธีรับขวัญข้าว” เนื่องจากตอนที่ทำนาและเก็บเกี่ยวข้าวนั้น เราได้ใช้เท้าทำการเหยียบย่ำข้าวจึงต้องทำพิธีเพื่อขอขมาจะได้เป็นสิริมงคลต่อตนเองและครอบครัวนั่นเอง

2.ประเพณีเข้าพรรษา

ที่ขอนแก่นได้มีการจัดกิจกรรมงานประเพณีเข้าพรรษาขึ้นทุกปีที่วัดพระธาตุพระอารามหลวง วัดหนองแวงพระอารามหลวง โดยจะมีการทำบุญตักบาตรฟังธรรมเทศนา ถวายเทียนพรรษา ผ้าอาบน้ำฝน และอธิษฐานปวารณาเข้า ซึ่งภายในงานมีจัดมหรสพและการตกแต่งเทียนพรรษาที่มีความสวยงามให้ผู้ที่เข้าร่วมงานได้ชมกัน

เทศกาลที่น่าสนใจของจังหวัดขอนแก่น

1.งานเทศกาลไหมและประเพณีผูกเสี่ยว

เป็นงานเทศกาลที่จัดช่วงปลายเดือนพฤศจิกายนถึงต้นเดือนธันวาคมของทุกปี  ซึ่งเป็นเทศกาลที่จัดขึ้นเพื่อสืบทอดประเพณีการผูกเสี่ยวที่เป็นขนบธรรมเนียมดั้งเดิมที่จัดขึ้นเพื่อน พี่น้องมีความรักใคร่ หรือที่เรียกว่า “คู่เสี่ยว” โดยในพิธีจะมีขบวนแห่คู่เสี่ยวและพานบายศรีของที่ส่งมาจากอําเภอต่างของจังหวัด มีร่วมขบวนเป็นจำนวนมาก และมีพิธีการผูกเสี่ยวตามธรรมเนียมโบราณ รวมถึงการประกวดงานพื้นบ้าน การแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้าน และสินค้าที่เป็นผลิตภัณฑ์ของพื้นบ้านมาจำหน่ายเป็นจำนวนมากให้เลือกซื้อกัน

2.เทศกาลดอกคูณเสียงแคน

หรือเทศกาลสงกรานต์ของชาวขอนแก่นนั่นเอง ซึ่งในงานจะมีการกิจกรรมทั้งด้านพุทธศาสนา ด้วยการตักบาตร สรงน้ำพระ นอกจากนั้นยังมีแสดงนาฏศิลปะของนักเรียนและคนในพื้นที่ มีขบวนเกวียนที่ตกแต่งบุปผชาติ การแข่งขันประกอบอาหารอีสาน การแข่งเรือยาว และการประกวดกลองยาวของกลุ่มคนในพื้นที่  สำหรับท่านใดที่ชื่นชอบผลงานหรืออาหารพื้นเมืองของชาวอีสานแล้ว มางานนี้รับรองว่าท่านจะได้ลิ้มรสอาหารที่อร่อยและได้ชมการแสดงที่แสดงถึงเอกลักษณ์ของชาวอีสานที่สวยงามอย่างจุใจแน่นอน

3.เทศกาลไหว้พระธาตุขามแก่น

เป็นเทศกาลคู่บ้านคู่เมืองของชาวขอนแก่นที่จัดขึ้นในช่วงวันเพ็ญเดือนหก (วันขึ้น15 ค่ำเดือน6) ณ วัดเจติยภูมิ ภายในงานจะมีการเฉลิมฉลองเพื่อแสดงความเคารพสักการะพระธาตุขามแก่น ทั้งการแสดงวัฒนธรรมและการฟ้อนรำที่สวยงาม จึงเป็นงานเทศกาลอีกหนึ่งงานที่ไม่ควรพลาดหากได้มาเยือนขอนแก่นแล้ว

พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองขอนแก่น

หลวงพ่อพระลับคือพระคู่บ้านคู่เมืองของขอนแก่น โดยหลวงพ่อพระลับเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ทำจากทองสัมฤทธิ์ หน้าตักกว้าง 29 ซม. สูง 36 ซม.สร้างขึ้นโดย “พระเจ้าโพธิสาร พระมหาธรรมิกราชาธิราช” ในปี พ.ศ. 2068 ที่นครเวียงจันทร์ ปัจจุบันนี้หลวงพ่อพระลับประดิษฐานอยู่ในพระอุโบสถ วัดธาตุ พระอารามหลวง              

 การที่เรียกพระลับเนื่องจากในสมัยก่อนที่เจ้าศรีวิชัยนำพระศักดิ์จากเมืองเวียงจันทร์มายังตัวเมืองขามแก่น ได้มีการสร้างวัดขึ้นเพื่อให้ชาวบ้านได้ใช้ประกอบกิจกรรมทางพุทธศาสนา ชื่อว่า “วัดถ่าแขก” หรือ “ท่าแขก” ซึ่งที่วัดนี้สร้างด้วยไม้และเป็นการสร้างที่ไม่แข็งแรงมั่นคง เพื่อความปลอดภัยของพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ จึงได้มีการสร้างอุโมงค์ภายในพระธาตุสำหรับนำพระไปซ่อนเพื่อป้องกันขโมย โดยอุโมงค์ดังกล่าวนั้นถือเป็นความลับของบุคคลทั่วไป ทำให้เรียกพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์นี้ว่า “หลวงพ่อลับ” หรือ “พระลับ” สืบต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน                 ขอนแก่นเป็นจังหวัดที่มีความเจริญทั้งด้านวัฒนธรรมและเศรษฐกิจสังคม จึงทำให้เมืองขอนแก่นมีทั้งสถานที่ท่องเที่ยวสมัยใหม่และสถานที่ท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์ ดังนั้นหากท่านต้องการไปเที่ยวทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทยแล้ว ท่านไม่ควรพลาดที่จะแวะเที่ยวขอนแก่นเป็นอันขาด เมื่อได้มาเยือนขอนแก่น รับรองท่านจะต้องตกหลุมรักเมืองขามแก่นอย่างแน่นอน